Azospermi

Azospermi nedir?

Azospermi meni sıvısında sperm eksikliğidir. Korunmadan bir yıl boyunca cinsel birliktelik yaşadıktan sonra hamilelik gerçekleşmiyorsa kadında, erkekte ya da her iki tarafta da bir üreme sorunu olabilir. Kısır çiftlerin %40’ında sorun erkekten kaynaklanmaktadır.

Azospermi Ne Kadar Yaygın Bir Durumdur?

Erkeklerin yaklaşık %1’inde ve kısır erkeklerin %10 ila 15’inde azospermi görülmektedir.

Azospermi Türleri nelerdir?

Erkek üreme sistemi şunlardan oluşmaktadır:

• Testisler – spermatojenez adı verilen süreç içerisinde sperm (erkek üreme hücresi) üretir
• Sperm tüpleri – testislerdeki kasların çoğunu oluşturan küçük tüpler
• Epididim – yetişkin spermin iletilip saklandığı tüp
• Sperm kanalı – epididimden vücut boşluğuna doğru uzanan ve oradan üretra ile buluşan tüp. Sperm kanalının sıkışması ile sperm meni kesesini geçerek ileri doğru hareket eder ve meninin oluşumu için sperm sıvısına birtakım sıvılar ekleyen prostata ulaşır.
• Üretra – Mesaneden idrarı, sperm kanalından da meniyi atmak için penise doğru uzanan tüp

Azospermi üç büyük gruba ayrılabilir:

1) Pre-testiküler sebepler (obstrüktif olmayan): Cinsellik hormonlarının zayıf şekilde üretimi testislerin sperm üretmesini engellemektedir. Bu durumun sebepler arasında şunlar yer alabilir:

• Kallmann Sendromu: X kromozomunda taşınan ve düşük GnRH düzeyleri ve koku alma hissinde kayıp ile kendini gösteren genetik (kalıtımsal) bir bozukluk. GnRH üreme organlarını yöneten hormonların salgılanması için hipofiz bezini uyarır.
• Özellikle kemoterapi sırasında kullanılan radyasyon tedavisi ve belirli ilaçlardan kaynaklana hipotalamus (beynin bir bölümü) ya da hipofiz bezi bozuklukları

2) Testiküler sebepler (obstrüktif olmayan): testislerin yapısı ya da işlevlerinde kusurlar. Bu durumun sebepler arasında şunlar yer alabilir:

• Anorşi (testislerin bulunmayışı)
• Kriptorşidizm (testis torbasına testislerin inmemesi)
• Sertoli cell-only sendromu (testislerin canlı sperm hücresi üretememesi)
• Spermatogenik arest (testislerin tam yetişkin sperm hücresi üretememesi)
• Klinefelter Sendromu (erkeğin ekstra bir X kromozomu taşıması ve XY yerine XXY kromozom dizilimine sahip olması). Bu durum çoğu zaman kısırlıkla sonuçlanmakta ve cinsel veya fiziksel yetişkinlik eksikliği ile öğrenme güçlüğü de görülmektedir.
• Kabakulak orşiti (ergenliğin ileri evrelerinde kabakulak nedeniyle testis şişmesi)
• Tümörler
• Belirli ilaçlara reaksiyonlar
• Radyasyon tedavileri
• Diyabet, siroz ya da böbrek yetmezliği gibi hastalıklar
• Ameliyat
• Varikosel (testislerden gelen damarların şişmesi ya da genişlemesi)

3) Post-testiküler sebepler (obstrüktif): Boşalma sorunları ya da üreme kanalındaki bir engel spermin meni torbasına ulaşmasını engellemektedir. Bu durum azospermi sorunu olan erkeklerin %40’ında görülmektedir. Bu durumun sebepler arasında şunlar yer alabilir:

• Epididim, sperm kanalı ya da üreme sistemindeki başka bir yerde bir engel ya da bağlantı kopukluğu durumu
• Sperm kanalının doğuştan iki taraflı yokluğu (CBAVD): Sperm kanalının doğumdan itibaren bulunmadığı genetik bir hastalıktır. CBAVD’ye neden olan genetik mutasyon kistik fibrozis ile kuvvetli bir şekilde ilişkilidir. CBAVD hastası erkeklerde kistik fibrozis taşıyıcılığı oranı yüksektir. CBAVD hastası erkeklerin partnerleri, kistik fibrozis hastalığına sahip bir çocuk doğumu riskine karşı bu hastalığı taşıyıp taşımadıklarının tespit edilmesi için gen mutasyon analizinden geçmelidirler.
• Enfeksiyon
• Kist büyümesi
• Sakatlık
• Vazektomi (ameliyatla sperm kanalının tamamının ya da bir kısmının alınması)

Azosperminin Sebepleri Nelerdir?

Gen hususu (kalıtım) düşük spermi olan ya da sperm üretimi olmayan erkeklerin %10 ila 15’ini etkilemektedir. Kromozomlardaki (hücre çekirdeği içerisinde genetik unsur içeren yapı) kusurlar spermin sayısını, biçimini ve boyutunu etkileyebilmektedir.

Kusurlar Y (erkek) kromozomları üzerinde farklı konumlarda olabilmektedir. Bazı vakalarda Y kromozomunun bir parçası eksik olmakta (mikrodelesyon) ve kısırlığa neden olabilmektedir.

Azospermi Nasıl Teşhis Edilmektedir?

Azospermi iki ayrı test kapsamında gelişmiş bir mikroskop kullanarak santrifüjlenmiş meni sıvısı içinde sperm hücresi bulunamaması hâlinde teşhis edilmektedir.

Santrifüj bir test örneğini farklı parçalara ayırmak için yüksek hızda döndüren bir laboratuvar aracıdır. Santrifüjlenmiş bir meni sıvısı söz konusu olduğunda örnekte sperm hücreleri varsa bu hücreler içinde bulundukları sıvıdan ayrılmakta ve mikroskop altında görüntülenebilmektedir.

Teşhis kapsamında doktor şunlar da dâhil olmak üzere hastanın tıbbi geçmişini araştıracaktır:

• Geçmişte doğurganlık başarısı ya da başarısızlıkları (çocuk sahibi olabilme yetisi)
• Çocukluk hastalıkları
• Pelvik bölgede yaralanmalar ya da ameliyatlar (bu durumlar testislere giden kanalların tıkanmasına ya da kan akışının zayıflamasına neden olabilmektedir)
• Üriner kanal ya da üreme kanalı enfeksiyonları
• Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
• Radyasyon ya da kemoterapiye maruziyet
• Geçmişte ya da şu anda herhangi bir ilaç kullanımı
• Alkol, esrar ya da diğer maddelerin kullanımı
• Yakın zamanda ateşlenme ya da sauna veya buhar banyosu gibi ısı kaynaklarına maruziyet (ısı sperm hücrelerini öldürmektedir)
• Ailede doğum kusuru, zihinsel gerilik, üreme başarısızlığı ya da kistik fibrozis geçmişi

Doktor ayrıca fiziksel bir muayene yapacak ve şunları kontrol edecektir:

• Vücut ve üreme organlarının genel gelişimi, boyutu ve biçimi
• Penis ve testis torbası içerikleri
• Sperm kanalı varlığı
• Epididimde hassasiyet ya da şişme
• Varikosel varlığı
• Ejakülasyon kanalının tıkanıklığı konusunda rektum durumu

Doktor ayrıca şu testleri de isteyebilmektedir:

• Testosteron ve FSH gibi hormonların ölçümü;
• Genetik Testleri
• Biçim ve boyut açısından herhangi bir sorun olup olmadığına ya da herhangi bir tümör, blokaj veya yetersiz kan akışı olup olmadığına dair üreme organlarının X-ray görüntüleri ve ultrason kontrolü
• Hipotalamus ya da hipofiz bezindeki bozuklukların tespiti için beyin taramaları
• Normal boyutlu testisler ve normal hormon düzeylerinin bulunması hâlinde azosperminin obstrüktif ya da non-obstrüktif olup olmadığını görmek için bir testis biyopsisi (dokudan örnek alımı) yapılmaktadır. Normal biyopsi sperm aktarım sisteminde bir noktada blokaj olasılığını işaret etmektedir. Bazı vakalarda testislerde bulunan sperm hücreleri gelecekte analiz edilmek ya da destekli hamilelikte kullanılmak üzere dondurulmaktadır.

Azospermi Nasıl Tedavi Edilir?

Genetik testleri ve danışmanlık azosperminin anlaşılması ve tedavi edilmesi noktasında önemli unsurlardır.

Obstrüktif azospermi durumunda bloke ya da bağlantısı kopmuş kanallar yeniden oluşturulabilir ya da birbirlerine bağlanabilir. Sorunun hormon üretiminden kaynaklandığı durumlarda hormon tedavisi mümkün olabilmektedir.

Canlı sperm mevcutsa bu sperm IVF ya da intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu gibi destekli hamilelik amaçlarına binaen testislerden alınabilmektedir.

Non-obstrüktif azospermi sorunu yaşayan erkekler, çocuğa aktarılabilecek herhangi bir genetik risk olup olmadığının öğrenilmesi amacıyla destekli döllenme faaliyeti için spermleri alınmadan önce genetik analizden geçmelidirler.

Azospermi Nasıl Önlenebilir?

Azospermiye neden olan genetik sorunların nasıl önlendiği bilinmemektedir. Azospermiyi önlemek için şu önlemleri alabilirsiniz:

• Üreme organlarını yaralayabilecek eylemlerden kaçınmak.
• Radyasyondan kaçınmak.
• Sperm üretimine zarar verebilecek ilaçların risklerini ve yararlarını bilmek.
• Testislerin yüksek sıcaklıklara maruz kalmasını önlemek.

Azospermi Sorunu Yaşayan Bireyler İçin Uzun Vadeli Yaklaşımlar Nelerdir?

Azosperminin pre-testiküler ve post-testiküler sebepleri genellikle tedavi edilebilmektedir. Testiküler sebepler tedavi edilememekte ancak testiküler biyopsi ve müteakip IVF ile yönetilebilmektedir.